Eigen Schuld (1884)

Eigen Schuld verscheen met de veelzeggende ondertitel: een verhaal voor meisjes. Dat was het oordeel van de auteur, die daarmee haar doelgroep bepaalde. Gezien de successen die Melati van Java als schrijfster genoot, zal ze heel precies geweten hebben wat ze tegen hen wilde zeggen. Zij schreef een boek met een boodschap aan meisjes.

We leren de twee belangrijkste personages al snel kennen. Dorine de Ridder is 14 jaar oud. Zij is een wildebras met een goude hart. Ze heeft altijd vlekken op haar jurk, verliest haar paraplu en stoeit graag met haar broers Jozelf, Willem, Kees, Dirk en Fritsje. Moeder is overleden, en nu zorgt tante Bertha (een zuster van vader) voor het gezin. Emma woont bij hen:

"Emma was het kind van den oudsten broer van den heer De Ridder, die in Indië gestorven was, kort na zijn vrouw. Zij werd geheel als kind des huizes behandeld, zelfs aan Dorine tot voorbeeld gesteld; alleen tante Bertha had veel meer met de wilde Dorine dan met Emma op."[p.4]

Dat Emma eigen gewoonten heeft, past niet goed in het gezinsleven. Hutspot eten kan en wil ze niet:

Emma daarentegen at weinig; zij hield niet van door elkaar gekookt eten; alleen toen er rijst met bessensap nakwam, gebruikte zij een beschuitje met bessensap. "Ben je niet wel kind?" vroeg haar oom bezorgd. "O ja wel, oom." "Maar je eet zoo goed als niets." "Ik kan geen hutspot eten; 't spijl me wel, maar ik kan er niets aan doen." "Dat zijn allemaal kuren," zeide tante knorrig. [pag. 5-6]

Emma is een heel ander meisje dan Dorine. Emma kan haar kleren wel netjes houden en vindt nergens anders een groot genoegen in dan dagdromen over een rijk bestaan vol gemak en bewondering van de mensen. Net als in Indië:

"ik had zoo'n heerlijk leven in lndië! Toen ik 5 jaar oud was, had ik al een allerliefst eigen wagentje met een lief paard ervoor en een meid alleen om mij te bedienen, en ik hoefde niets anders te eten dan wat mij beviel."

Rijk is het gezin niet, een korte vakantie in het (waarschijnlijk nabijgelegen) Bloemendaal vormde een hoogtepunt.

Een brief arriveert: oudoom Bergerink dreigt te sterven. Hij vraagt beide nichtjes te logeren, om te beslissen aan wie hij zijn landgoed en kapitaal zal vermaken. Dorine en Emma worden naar hem gestuurd. Veel familie heeft oom niet; zijn enige zoon Otto ging naar zee en kwam niet meer terug.

De meisjes gaan en wat in de verwachting ligt, gebeurt. Dorine houdt meer van buitenspelen en van de dieren dan bij oom zitten. Emma denkt aan de toekomst en investeert in haar relatie met oom. Zij erft het fortuin.

Het gezin verhuist naar het landgoed. Emma krijgt een gouvernante die haar naar de ogen ziet. Het doet Emma's karakter geen goed. Zij wordt heerszuchtig en grillig, waaronder vooral Dorine moet lijden. Als uit het niets eene mijnheer Smitson opduikt, vindt Emma dat eerst lastig, tot hij zich (oprecht of niet) als haar voetveeg gaat gedragen.

Zo escaleert de situatie op het landgoed. Emma laat zich bij voorkeur als freule aanspreken, Dorine verlangt naar kostschool, tante Bertha is doodongelukkig en De Ridder heeft zijn verantwoordelijkheden overgedragen aan Smithson.

Hoe het afloopt is een raadsel. Wij hebben wel onze vermoedens, maar die zijn onbevestigd. Het oude exemplaar van Eigen Schuld eindigt op bladzije 128. Er blijven vragen over. Is Smithson de verloren gewaande zoon uit Indië? Wat gebeurt er met Dorine? En is de titel van het boek van toepassing op Emma? Eigen schuld, waarom, en wat gebeurt er daarna?

Een boek uit 1884 dat bij ons weten niet herdrukt is, herbergt vele raadsels. Ons exemplaar is voorzien van een fraaie dikke kaft met aan de binnenzijde donkergroene schutbladeren. Duidelijk een boek dat goed bewaard moest worden. Maar wel zonder de laatste pagina's. Mogelijk liep het minder goed af met Emma, het meisje uit Indië, dat de eerste bezitter wenselijk vond. Boeken met een mysterie, zijn dat niet de mooisten?

Gebruikte editie: Melati van Java: Eigen Schuld: 1884
Aantal boekpagina's: minstens 128
Verkrijgbaarheid: zeldzaam
Prijs: ongeveer 30 euro

Klik op het plaatje om Eigen Schuld te downloaden (bevat een zipfile: Word 69 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.